نشستی با عنوان «امنیت پایه در خانواده و پیشرفت اجتماعی» به همت انجمن مشاوره ایران و با همکاری مرکز الگوی ایرانی–اسلامی پیشرفت و گروه مشاوره دانشگاه علامه طباطبائی، در تاریخ ۴ خرداد در دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.
سخنان دکتر معصومه اسمعیلی
رئیس انجمن مشاوره ایران و استاد دانشگاه علامه طباطبائی
دکتر اسمعیلی با تأکید بر اهمیت موضوع امنیت پایه گفت:
«بعضی از مسائل جامعه اساسی هستند، اما به مرور زمان فراموش می‌شوند و جایگاهی در گفتمان روزانه ما پیدا نمی‌کنند. امنیت پایه هم از جمله همین مسائل است.»
وی هدف از برگزاری نشست‌هایی مشابه را ایجاد بستر تحقیقاتی مناسب برای پژوهشگران عنوان کرد.
۱. نقش امنیت پایه در سرمایه اجتماعی
دکتر میثم مهدیار
عضو هیئت علمی جامعه‌شناسی دانشگاه علامه طباطبائی
-
کلانشهرها و افزایش اضطراب:
مهدیار با اشاره به سرعت و شتاب بالای زندگی در کلانشهرها گفت:
«این شتاب منجر به دلزدگی، احتیاط و در نهایت اضطراب می‌شود. هرچه شهر بزرگ‌تر می‌شود، اضطراب نیز تشدید شده و به تفرد و اتمیزه‌شدن زندگی شهری دامن می‌زند.»
-
تجلی پدیده در فضاهای عمومی:
وی مترو را نمونه‌ای از این شرایط عنوان کرد و افزود:
«تراکم جمعیت در متروها یک جامعه واقعی نیست؛ بلکه مجموعه‌ای از افراد منفرد است که پس از رفع نیازهای خود، بدون تعامل از یکدیگر جدا می‌شوند.»
-
محله؛ سپر امنیتی:
مهدیار راه‌حل کاهش اثرات کلانشهری را تقویت نقش محله‌ها دانست و گفت توسعه شهری نباید منجر به محله‌زدایی، تضعیف خرده‌فروشی‌های محلی و مال‌سازی بی‌رویه شود.
وی بر نقش مدارس، پارک‌ها، مسجدها، هیئت‌ها و پایش محلی در ایجاد همبستگی اجتماعی و آرامش خانواده تأکید کرد.
۲. جایگاه امنیت پایه در نظریات روان‌شناختی
دکتر عبدالله معتمدی
استاد دانشگاه علامه طباطبائی
- خانواده در ایران هنوز نهادی مؤثر و کارآمد است، اما مدرنیته و تغییرات اجتماعی، امنیت آن را تهدید کرده است.
- در برخی کشورها (مانند برزیل) فروپاشی ساختار خانواده باعث شده وظیفه تربیت به پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها منتقل شود.
نظریه‌های کلیدی:
- دلبستگی ایمن (جان بالبی): پاسخگویی مناسب مراقب اصلی (معمولاً مادر) به دو نیاز کودک؛ امنیت و کنجکاوی.
- اریکسون: اهمیت تجربه اعتماد در برابر بی‌اعتمادی در سال‌های نخست.
تفاوت Security و Safety:
- امنیت (Security): تهدیدهای بیرونی مانند ناامنی اجتماعی.
- ایمنی (Safety): تهدیدهای غیرعمدی درونی یا بیرونی، مانند خشونت خانگی.
۳. امنیت پایه و مسائل اجتماعی
دکتر علی انتظاری
استاد جامعه‌شناسی دانشگاه علامه طباطبائی
چهار بُعد امنیت پایه در خانواده:
۱. امنیت اقتصادی
۲. امنیت روانی و عاطفی
۳. امنیت جسمی و بهداشتی
۴. امنیت شناختی
انتظاری سه پارادایم تحلیل امنیت خانواده را معرفی کرد:
- سنتی: حفظ ارزش‌های دینی، نقش غالب پدر، تقسیم جنسیتی وظایف
- مدرن: فردگرایی، برابری جنسیتی، مشارکت مالی برابر
- جهانی‌شدن: سیالیت ساختار خانواده، مشاغل دیجیتال، اضطراب ناشی از تغییرات سریع جهانی
۴. چالش‌های سبک زندگی نوین
دکتر مریم اردبیلی
مدیرکل بانوان شهرداری تهران
دو سناریوی آینده:
- حمایت منفعلانه: ارائه امکانات برای جلوگیری از فروپاشی، اما کاهش نقش فعال خانواده.
- بازتعریف هوشمندانه: احیای کارکردها به‌تناسب جهان معاصر و تقویت عاملیت خانواده.
۵. نقش امنیت پایه در گفتمان دینی
سیده مریم پورموسوی
(نماینده دکتر محسن ابراهیمی، قوه قضائیه)
سه محور دینی امنیت:
۱. امنیت به عنوان نعمت الهی
۲. امنیت بستر توسعه
۳. امنیت مسئولیت مشترک دولت و مردم
پیشنهادها:
- گفت‌وگوی بین‌فرهنگی
- تقویت اقتصاد
- استفاده از ظرفیت‌های مردمی
- تقویت آموزش‌های دینی، ایجاد پایگاه‌های پژوهشی، رسانه‌ای‌کردن گفتمان امنیت
۶. امنیت پایه، هویت ملی و پیشرفت اجتماعی
دکتر یاسر رضاپور میر صالح
دانشیار دانشگاه اردکان
- توضیح نظریه مدیریت وحشت (Terror Management Theory): ناامنی، جامعه را به سمت قوم‌گرایی و جذب رهبران کاریزماتیک می‌کشاند.
- تورم طولانی و ناامنی اقتصادی → تضعیف اخلاق اجتماعی.
۷. امنیت اجتماعی و پیشرفت
دکتر محمدحسین ساجدی‌نیا
دبیر اندیشکده خانواده الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت
اهداف کلان اندیشکده:
- تحقیق و نظریه‌پردازی
- تمرکز بر جوانان نخبه
- پیوند ظرفیت‌های ملی
- حضور فعال جوانان
- برنامه‌ریزی بلندمدت
۸. اختتامیه – پیشنهادهای دکتر کیومرث فرح‌بخش
- طرح جلسات مشاوره در مجتمع‌های مسکونی برای ارتقای مهارت‌های امنیت پایه.
- توضیح رابطه دو سویه هویت و امنیت (علیت حلقوی).
- تأکید بر پذیرش تفاوت‌های دیدگاهی جوانان برای پیشگیری از طرد اجتماعی.
